توقیف اموال در دعاوی حقوقی، یکی از مهمترین ابزارهای قانونی برای تضمین حقوق طلبکار یا اجرای حکم دادگاه است. گاهی افراد پس از گرفتن رأی قطعی، نمیتوانند طلب خود را وصول کنند چون بدهکار از پرداخت امتناع میکند. در چنین شرایطی، قانون این امکان را میدهد که اموال بدهکار توقیف شده و از محل فروش آنها، طلب طلبکار پرداخت شود. در این مقاله تلاش کردهایم به زبان ساده و برای افراد غیرحقوقی، مراحل و جزئیات توقیف اموال را توضیح دهیم. با مجله تاراز همراه باشید.
توقیف اموال چیست؟
توقیف اموال به معنای جلوگیری قانونی از نقل و انتقال اموال شخصی است که بدهکار شناخته شده و امکان دارد از طریق فروش این اموال، حقوق طلبکار تأمین شود. توقیف میتواند قبل یا بعد از صدور حکم انجام شود و شامل انواع مختلفی از داراییهای منقول و غیرمنقول است.
انواع توقیف اموال در دعاوی حقوقی
۱. توقیف تأمینی (قبل از صدور حکم)
این نوع توقیف زمانی انجام میشود که طلبکار نگران باشد که در طول رسیدگی به پرونده، بدهکار اموال خود را پنهان یا منتقل کند. در این حالت، دادگاه به صورت موقت دستور توقیف اموال را صادر میکند تا در صورت پیروزی طلبکار، امکان اجرای حکم فراهم باشد.
۲. توقیف اجرایی (پس از صدور حکم)
وقتی رأی قطعی صادر شود و بدهکار از اجرای آن امتناع کند، طلبکار میتواند با مراجعه به واحد اجرای احکام، اموال بدهکار را توقیف کند تا از محل فروش آن، مطالباتش را دریافت نماید.
مراحل توقیف اموال
گام اول: دریافت حکم یا دستور قضایی
در توقیف اجرایی، ابتدا باید رأی قطعی از دادگاه داشته باشید. در توقیف تأمینی هم نیاز به دلایل کافی برای نگرانی از فرار بدهکار یا مخفی کردن اموال است.
گام دوم: ثبت درخواست توقیف در اجرای احکام
در این مرحله، درخواست رسمی توقیف اموال در دفتر اجرای احکام ثبت میشود و مدارک لازم (رأی، شناسنامه، اسناد اموال بدهکار در صورت وجود) ارائه میگردد.
گام سوم: شناسایی اموال بدهکار
ممکن است اموال بدهکار به نام خودش یا دیگران باشد. اموال قابل شناسایی شامل موارد زیر است:
- ملک و زمین
- خودرو
- حساب بانکی
- حقوق و دستمزد
- وسایل منزل (در صورت غیرضروری بودن)
گام چهارم: صدور و اجرای دستور توقیف
با بررسی اسناد، اجرای احکام دستور توقیف را صادر کرده و مأمور مربوطه برای اجرای آن اقدام میکند. اموال توقیفشده ممکن است به مزایده گذاشته شوند.
چه اموالی قابل توقیف نیستند؟
بر اساس ماده ۵۲۴ قانون آیین دادرسی مدنی، برخی اموال به دلایل انسانی و قانونی غیرقابل توقیف هستند، مانند:
- اثاثیه ضروری منزل مانند یخچال، گاز، لباسشویی
- ابزار کار مورد نیاز برای کسبوکار (مثل ابزار یک کارگر یا کشاورز)
- حقوق ماهانه تا حداقل دستمزد قانونی
- وسایل شخصی لازم برای زندگی
نکات مهم در خصوص توقیف اموال
✅ نیاز به داشتن اطلاعات دقیق از دارایی بدهکار دارید؛ یعنی اگر اموالی شناسایی نکنید، توقیف معنایی ندارد.
✅ توقیف به معنای فروش فوری نیست؛ ابتدا اموال توقیف میشوند، سپس از طریق مزایده یا روشهای قانونی دیگر فروخته میشوند.
✅ شخص ثالث میتواند ادعای مالکیت کند؛ اگر اموال توقیفشده به شخص دیگری تعلق دارد، آن شخص میتواند به توقیف اعتراض کند.
✅ نکات قانونی مهمی در زمینه حسابهای بانکی و نقل و انتقال قبل از توقیف وجود دارد که در صورت نیاز باید با وکیل مشورت شود.
مزایای اقدام برای توقیف اموال
- جلوگیری از فرار بدهکار یا انتقال اموال
- ایجاد فشار قانونی برای اجرای حکم
- امکان فروش اموال و وصول مطالبات از طریق مجرای قانونی
- ابزار مؤثر برای بازگرداندن حقوق قانونی
اگر طلبی دارید که از سوی بدهکار پرداخت نمیشود، توقیف اموال یکی از قویترین ابزارهای قانونی برای احقاق حق شماست. با این حال، این مسیر نیازمند آشنایی با مراحل حقوقی، جمعآوری مدارک و گاه بهرهگیری از وکیل یا مشاور حقوقی است. همیشه بهتر است قبل از هر اقدامی، با فرد متخصص مشورت کنید تا از اتلاف وقت و هزینه جلوگیری شود.